Zadośćuczynienie to jedno z najważniejszych świadczeń, jakie może otrzymać osoba poszkodowana w wyniku przestępstwa, wypadku czy innego zdarzenia naruszającego dobra osobiste. Choć nie jest wstanie cofnąć cierpienia, stanowi formę rekompensaty za doznane krzywdy fizyczne i psychiczne. W polskim prawie cywilnym jest ono przyznawane za naruszenie dóbr osobistych — takich jak zdrowie, wolność czy integralność cielesna — w wyniku czynu niedozwolonego.

Czym jest zadośćuczynienie?

Zadośćuczynienie to świadczenie pieniężne za szkody niematerialne – ból, cierpienie, utratę radości życia, traumę. W przeciwieństwie do odszkodowania, które pokrywa straty materialne (np. koszty leczenia), zadośćuczynienie ma charakter emocjonalny. Zadośćuczynienie ma złagodzić skutki emocjonalne i psychiczne. Rekompensuje cierpienie, szok, tęsknotę, osamotnienie czy rozstrój zdrowia psychicznego.

Podstawy prawne

W Polsce zadośćuczynienie reguluje Kodeks cywilny, m.in. art. 445 i 448. W przypadku pobicia lub naruszenia dóbr osobistych, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną. W przypadku śmierci osoby bliskiej, art. 446 k.c. umożliwia przyznanie świadczenia najbliższym członkom rodziny.

Odpowiedzialność deliktowa – fundament roszczenia

Zadośćuczynienie jest ściśle związane z odpowiedzialnością deliktową, czyli za czyn niedozwolony. Nie można go dochodzić z tytułu niewykonania zobowiązania umownego — przepisy dotyczące zadośćuczynienia znajdują się w Tytule VI Księgi trzeciej Kodeksu cywilnego („Czyny niedozwolone”), a nie w Tytule VII („Zobowiązania”).

Odpowiedzialność sprawcy może opierać się na:

•            zasadzie winy,

•            zasadzie ryzyka,

•            zasadzie słuszności.

Ile można otrzymać?

Wysokość zadośćuczynienia zależy od wielu czynników:

•            stopnia uszczerbku na zdrowiu (średnio 2.000–3.000 zł za 1%),

•            długości leczenia i rehabilitacji,

•            wpływu zdarzenia na życie codzienne,

Wiek poszkodowanego

•            Rokowania na przyszłość

•            Utrata perspektyw życiowych i zawodowych

•            Intensywność cierpień i ich wpływ na codzienne funkcjonowanie

•            siły więzi emocjonalnej ze zmarłym (w przypadku śmierci bliskiej osoby).

Zadośćuczynienie po śmierci osoby bliskiej

Jednym z najtrudniejszych przypadków jest śmierć osoby bliskiej w wyniku wypadku. W takich sytuacjach zadośćuczynienie przysługuje najbliższym członkom rodziny — dzieciom, rodzicom, małżonkom, a także konkubentom, teściom czy przysposobionym, jeśli udowodnią silną więź emocjonalną.

Przykładowe kwoty zasądzane przez sądy:

•            Dziecko za śmierć rodzica: ok. 100.000 zł.

•            Małżonek: 100.000–150.000 zł.

•            Rodzeństwo: 40.000–60.000 zł.

•            Wnuki: 20.000–30.000 zł.

Wysokość świadczenia zależy m.in. od:

•            siły relacji ze zmarłym,

•            wspólnego zamieszkiwania,

•            wieku roszczącego,

•            okoliczności wypadku i zachowania sprawcy (np. brak przeprosin).

Co może obniżyć zadośćuczynienie?

Sąd może zmniejszyć kwotę, jeśli zmarły przyczynił się do wypadku — np. jechał z nietrzeźwym kierowcą, nie miał zapiętych pasów, przekroczył prędkość. W skrajnych przypadkach zadośćuczynienie może zostać obniżone nawet o 90%.

Dlatego tak ważne jest, by sprawę prowadził doświadczony prawnik, który zadba o dowody i reprezentację w postępowaniu karnym.

 Ubezpieczyciel kontra rzeczywistość

Towarzystwa ubezpieczeniowe często wypłacają zaniżone kwoty — zaledwie 20–30% należnego świadczenia. Szczególnie dotyczy to wnuków, rodzeństwa czy konkubentów. W takich przypadkach warto walczyć o sprawiedliwość w sądzie.

Proces dochodzenia roszczeń

Aby uzyskać zadośćuczynienie, należy:

1.           Zgromadzić dokumentację medyczną i dowody.

2.           Sporządzić pozew – najlepiej z pomocą prawnika.

3.           Przedstawić sprawę w sądzie lub negocjować ugodę.

Profesjonalne kancelarie prawne pomagają w analizie sprawy, przygotowaniu dokumentów i reprezentacji przed sądem.

Podsumowanie

Zadośćuczynienie to nie tylko pieniądze. To uznanie bólu, cierpienia i straty. Jeśli straciłeś bliską osobę w wypadku, masz prawo do rekompensaty — zarówno emocjonalnej, jak i materialnej. Nie bój się sięgnąć po pomoc.

•            Zadośćuczynienie można dochodzić do 3 lat od uzyskania informacji o szkodzie, a w przypadku przestępstwa – nawet do 20 lat.