Z roku na rok rośnie liczba spraw związanych z błędami medycznymi, zarówno tych o charakterze cywilnoprawnym, jak i również spraw karnych. Proces dotyczący nienależytego wykonania usługi medycznej nie należy tymczasem do łatwych i oczywistych. Są to postępowania, które mogą ciągnąć się latami i wywierają znaczący wpływ na życie osób poszkodowanych jak i osób wykonujących zabieg medyczny.
W swojej karierze prawniczej często spotykam się ze stwierdzeniem „błąd medyczny”, jednak czym on naprawdę jest? Kiedy możemy mówić o jego istnieniu? Jak możemy go udowodnić? Postaram się rozwinąć ten temat, na przykładzie spraw jakie prowadzę.
BŁĄD MEDYCZNY
Nazywany często potocznie błędem w sztuce medycznej czy lekarskiej czy też błędem leczniczym jest zawinionym działaniem lub zaniechaniem przez jakikolwiek podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, (organ, organizację lub instytucję) lub bezpośrednio osobę wykonującą zawód medyczny (lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, farmacuety, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego lub osoby wykonującej inny zawód medyczny), kierownika apteki, punktu aptecznego lub działu farmacji szpitalnej, a także kierownika podmiotu wykonującego działalność leczniczą niezależnie od wykonywania zawodu medycznego, powodujące szkodę pacjenta. W wyniku błędu naruszone zostają prawa pacjenta.
Błąd medyczny jako pojęcie prawne nie został zdefiniowany w żadnym akcie prawnym. W ustawie o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta znajduje się natomiast definicja „zdarzenia medycznego”, która została wprowadzona na użytek postępowania prowadzonego przed Wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych.
Zgodnie z art. 67a przywołanej ustawy, zdarzeniem medycznym jest zdarzenie w postaci zakażenia pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta albo śmierci pacjenta będącego następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną:
- diagnozy, jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby,
- leczenia, w tym wykonania zabiegu operacyjnego,
- zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego.
A zatem skutkiem błędu medycznego jest zawsze szkoda osobowa pacjenta, która może obejmować uszkodzenia ciała, rozstrój zdrowia lub nawet pozbawienie życia chorego pacjenta. Błąd może wynikać na przykład z braku dostatecznych umiejętności lub z zaniedbań w zakresie leczenia zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej i zasadami etyki zawodowej.
BŁĘDY MEDYCZNE KWALIFIKUJE SIĘ, JAKO:
- diagnostyczne
- terapeutyczne,
- techniczne,
- organizacyjne.
Mogą one polegać odpowiednio na: błędnym rozpoznaniu schorzenia a tym samym postawieniu błędnej diagnozy, zastosowaniu niewłaściwej metody leczenia przy prawidłowo postawionej diagnozie, zaniedbaniach technicznych w trakcie leczenia (np. pozostawienia igły w ciele pacjenta), wadliwej organizacji pomocy medycznej, w tym zaniedbań logistycznych, braku dostępu do odpowiedniego sprzętu, braku wykwalifikowanego personelu w placówce medycznej.
Powstanie błędu medycznego, według definicji i przesłanek odpowiedzialności, uzależnione jest od spełnienia kilku elementów:
Po pierwsze, lekarz, stomatolog lub inny medyk musi postąpić niezgodnie z powszechnie uznanym stanem wiedzy medycznej. Po drugie, jego wina musi być co najmniej nieumyślna (wynikająca z lekkomyślności lub niedbalstwa — zaniedbanie medyczne). Po trzecie, musi nastąpić szkoda, np. pogorszenie stanu zdrowia pacjenta lub śmierć pacjenta. Po czwarte, musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy między szkodą a np. błędem stomatologa czy innego medyka.
UDOWODNIENIE BŁĘDU MEDYCZNEGO
Powstanie błędu medycznego, według definicji i przesłanek odpowiedzialności, uzależnione jest od spełnienia kilku elementów:
Po pierwsze, lekarz, stomatolog lub inny medyk musi postąpić niezgodnie z powszechnie uznanym stanem wiedzy medycznej. Po drugie, jego wina musi być co najmniej nieumyślna (wynikająca z lekkomyślności lub niedbalstwa — zaniedbanie medyczne). Po trzecie, musi nastąpić szkoda, np. pogorszenie stanu zdrowia pacjenta lub śmierć pacjenta. Po czwarte, musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy między szkodą a np. błędem stomatologa czy innego medyka.
Przykładowo, dowodząc błędu okołoporodowego, warto posiadać:
- karty leczenia szpitalnego matki i dziecka,
- wyniki badań KTG, USG i gazometrii z krwi pępowinowej,
- protokół porodu,
- obserwacje lekarskie i pielęgniarskie,
- kartę zleceń podania leków,
- kartę ciąży.
Dokumenty przechowywane przez szpital lub przychodnię, możemy otrzymać, żądając wydania ich poświadczonej kserokopii. Można to zrobić w imieniu własnym lub osoby, która nas do tego upoważniła. Warto zatem pamiętać, by idąc do szpitala upoważnić np. męża do dostępu do naszej dokumentacji medycznej.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 2010 r. (sygn. V CSK 287/09) wskazał, że dla ustalenia winy lekarza (personelu medycznego) oraz oceny niedołożenia należytej staranności (art. 355 § 1 k.c.) sąd korzysta z wiadomości specjalnych przedstawionych przez biegłych. Opinią biegłych nie jest jednak związany w zakresie, który jest zastrzeżony do wyłącznej kompetencji sądu, to znaczy do oceny, czy spełniona jest przesłanka obiektywna i przesłanki subiektywne winy.
Odpowiedzialność za szkody medyczne może spaść na lekarza, a także na szpital czy przychodnię, w których świadczy on pomoc medyczną, oraz na ubezpieczyciela
Naprawienie szkody lub krzywdy następuje poprzez zadośćuczynienie, odszkodowanie, rentę. Sprawca może też ponieść odpowiedzialność karną za błąd medyczny i jego skutki.
PODSTAWA PRAWNA
Podstawą odpowiedzialności cywilnoprawnej placówki medycznej za błąd medyczny jest art. 415 k.c., zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia oraz art. 430 k.c. – kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.